Chỉ trong một đêm (ngày 13/8/ 1968) khi tuyến giao thông huyết mạch Quốc lộ 1A bị chia cắt, Nhân dân làng Hạ Lội xã Tiến Lộc cũ (nay là tổ dân phố K130, thị trấn Nghèn), huyện Can Lộc đã tự nguyện dỡ bỏ 130 ngôi nhà lấy gỗ lát đường cho xe qua. Phát huy truyền thống cách mạng, với ý chí vươn lên, các thế hệ của làng K130 đã vượt qua khó khăn, xây dựng lại ngôi làng để ngày nay, K130 đã thành tổ dân phố trù phú, sạch đẹp, văn minh.
Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, làng Hạ Lội (xã Tiến Lộc cũ) nay là làng K130, thị trấn Nghèn đã trở thành trọng điểm đánh phá của giặc Mỹ. Đoạn đường huyết mạch đi qua làng Hạ Lội nằm sát cầu Già, là điểm giao thông quan trọng nối 2 miền Bắc - Nam. Thời điểm đó, đế quốc Mỹ xác định tầm quan trọng của vị trí này nên tập trung đánh phá nhằm chia cắt con đường chi viện của quân ta vào miền Nam.
Người dân làng Hạ Lội nay là Làng K130 dỡ nhà lát đường năm 1968. Ảnh tư liệu. (nguồn: dangcongsan.vn).
Để cứu nguy cho xe chi viện, 0 giờ sáng ngày 13/8/1968, nhận được lệnh của cấp trên, với khẩu hiệu “Xe chưa qua, nhà không tiếc”, nhân dân làng Hạ Lội đã tự nguyện dời dọn nhà cửa của mình và chỉ trong vòng mấy tiếng đồng hồ, 130 ngôi nhà đã được tháo dỡ để lát đường cho đoàn xe vận chuyển xăng dầu, lương thực và đạn dược vào chiến trường miền Nam.
Để ghi nhớ sự kiện lịch sử này, Ban An toàn giao thông Hà Tĩnh đã đặt tên làng Hạ Lội là Làng K130 và chiến dịch vận chuyển này là chiến dịch K130. Năm 2006, làng K130 đã vinh dự được công nhận Di tích lịch sử cấp Quốc gia, tên làng K130 trở thành một địa chỉ đỏ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Miếu Mướp - công trình được tháo dỡ vào năm 1968 để mở đường cho xe chi viện vào miền Nam đã được khôi phục lại vào năm 1991 và tôn tạo, tu bổ qua từng năm.
55 năm qua, phát huy truyền thống cách mạng, tinh thần đoàn kết với sự kiên cường, ý chí vươn lên, các thế hệ của làng K130 đã vượt qua khó khăn, xây dựng lại ngôi làng để ngày nay, K130 đã thành tổ dân phố trù phú, sạch đẹp, văn minh.
Tổ dân phố K130 hiện có 342 hộ dân với trên 1.300 nhân khẩu. Chính niềm tự hào, truyền thống cách mạng đã trở thành động lực thôi thúc mỗi người dân K130 cùng nhau đoàn kết, không ngừng nỗ lực vươn lên, gương mẫu đi đầu trong mọi phong trào. Tiêu biểu là phọng trào xây dựng NTM ( trước khi xã Tiến Lộc sáp nhập vào thị trấn Nghèn) và phong trào xây dựng TDP văn minh vào đầu năm 2020.
Làng quê thấp trũng ngày nào giờ được thay áo mới bằng những ngôi nhà khang trang, khu vườn trĩu quả và những con đường rộng rãi, xanh - sạch - đẹp. Trong 2 năm trở lại đây, để mở rộng gần 2 km đường từ 3 m - 7m lên 5m - 12 m, xây mới 1.600m mương thoát nước, người dân K 130 đã hiến hơn 3.000 m2 đất vườn, đóng góp tiền của và hàng ngàn ngày công.
Trong phát triển kinh tế, được sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền các cấp, bà con nhân dân K130 đã sớm đón nhận các chủ trương, chính sách mới. Trên những cánh đồng, trước đây ô thửa manh mún giờ đã được tập trung, chuyển đổi thành ô thửa lớn và người dân đã đưa các loại giống lúa có năng suất, chất lượng cao vào sản xuất. Đặc biệt, có nhiều hộ đã mạnh dạn phát huy tiềm năng, lợi thế để cải tạo vườn tạp, đầu tư xây dựng vườn mẫu và phát triển các mô hình kinh tế cho thu nhập cao.
Mô hình ương cá giống của anh Phan Danh Định (tổ dân phố K130, thị trấn Nghèn) mỗi năm xuất ra thị trường gần 3 triệu con cá giống, thu về hơn 1 tỷ đồng.
Ông Trần Văn Hiền, Tổ trưởng TDP K130 phấn khởi cho biết: “Trước khi xã Tiến Lộc sáp nhập vào thị trấn Nghèn, làng K130 đã xây dựng thành công nông thôn mới nâng cao vào năm 2019. Đến tháng 1/2020, làng K130 cùng xã Tiến Lộc được sáp nhập vào thị trấn Nghèn. Sau gần 2 năm tạo dựng cơ sở vật chất, phát triển kinh tế, làng K130 đã được công nhận là khu phố văn minh vào tháng 12/2021. Hiện, tổ dân phố chỉ còn 1% hộ nghèo, thu nhập bình quân đạt trên 56 triệu/người/năm. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao được người dân tích cực hưởng ứng. Chi bộ nhiều năm đạt danh hiệu chi bộ trong sạch vững mạnh tiêu biểu”.
Di tích lịch sử cấp quốc gia Làng K130 vừa được đầu tư xây dựng và khánh thành đúng vào dịp kỷ niệm 55 năm chiến tích Làng K130.
Cùng với những thành tựu trong xây dựng, đổi mới quê hương, câu chuyện về những người dân làng Hạ Lội tháo dỡ 130 ngôi nhà lát đường cho xe qua và những chiến tích xưa luôn được người dân nơi đây trân trọng, gìn giữ. Nhằm xây dựng Làng K130 thành địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, tháng 5/2022, di tích này đã được trùng tu, tôn tạo một số hạng mục như: nhà truyền thống, hồ cảnh quan, cổng và hàng rào, sân đường nội bộ, các hạ tầng kỹ thuật phụ trợ khác với tổng mức đầu tư gần 15 tỷ đồng. Di tích lịch sử Làng K130 hoàn thành đúng thời gian diễn ra các hoạt động kỷ niệm 55 năm Chiến thắng Đồng Lộc, 55 năm ngày hy sinh của 10 nữ liệt sĩ thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc (24/7/1968 - 24/7/2023), 55 năm Chiến tích Làng K130 (13/8/1968 - 13/8/2023), 76 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ 27/7…
Ông Đồng Văn Thành - Phó Chủ tịch UBND thị trấn Nghèn, huyện Can Lộc cho biết: “Những kết quả mà tổ dân phố K130 đạt được hiện nay đã tạo sự khích lệ quan trọng để các đơn vị khác của thị trấn Nghèn vươn lên trong xây dựng đô thị văn minh. K130 cũng đang trở thành một địa chỉ đỏ để giáo dục thế hệ trẻ về sự hy sinh to lớn của Nhân dân trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước".
55 năm đã trôi qua, Nhân dân làng K130 hôm nay đang viết tiếp những trang sử vẻ vang trên quê hương cách mạng. Đó là sự đoàn kết, thống nhất, đổi mới, sáng tạo trong cán bộ, đảng viên và Nhân dân; là thành tựu trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh và niềm tin sắt son với Đảng.